Türkiye’de yaklaşık 700 bin firma var. Bunların 695 bini
küçüklerden, 4 bini orta ölçeklilerden, bin adeti ise büyüklerden oluşuyor.
Küçük ve orta ölçeklilere bildiğiniz gibi KOBİ deniyor. KOBİ, 250’den az
istihdamı ve 30 milyon dolardan az cirosu olan firma diye tanımlanıyor.
Anlayacağız 30 milyon dolardan fazla cirosu olan yaklaşık 1000 tane firmamız
var.
Bir kaynağa göre bu 1000 firmanın %80’i aile şirketi ve
kurumsallaşma yolunda almaları gereken epey bir yol var.
Aile şirketlerinde genelde kurucu baba veya babayla birlikte
kardeşlerdir. Şirket, kurucuların üstün gayretiyle büyür. Ardından çocuklar
şirkete girmeye başlar. Genelde evlatlar iş dünyasına babalarının şirketlerinde
atılırlar. Hiç başka şirkette çalışmadan, kurumsal şirketlerin nasıl
yapılandıklarını incelemeden ve iş süreçlerini gözlemlemeden, üstüne üstlük en
tepeden işe başlarlar. Atadan gördüklerini devam ettirerek şirketi yönetmeye
kalkışırlar. Bu evlatlar kendi kişisel gelişimlerine de yatırım yapmıyorsa,
aile şirketi yerlerinde saymaya, hatta küçülmeye başlar. Bu küçülme kardeşler
ve/veya yeğenler arasında kavgaya sebep olur. Bir süre sonra da şirketler
bölüşülür ve akrabalık ilişkileri de koparılır.
Bildiğiniz gibi danışmanlık şirketim var ve çoğu zaman aile
şirketlerine hizmet üretiyoruz. Kurumsallaşmasını tamamlayamamış aile
şirketleri ile çalışmak bizim için çok zor oluyor, çünkü aile şirketinin yönü
ve değerleri henüz oturmadığı için bazen bu alanda da tavsiyelerde bulunmak
zorunda kalıyoruz.
Küçülmemeleri, bölünmemeleri ve kurumsallaşmaları için aile
şirketlerinin kurucularına ve veliahtlarına önerilerimizden bazılarını aşağıda
okuyabilirsiniz. (Daha dikkat çekici ve akılda kalıcı olması için başlıkta ve
yazımda “nasihatler” kelimesini kullandım. Umarım anlayışla karşılarsınız.)
Kuruculara nasihatler
- Aile şirketlerinizde yer
alacak aile fertlerinin;
- Eğitimine özen gösterin.
Mutlaka üniversite mezunu olmalarını sağlayın. Hangi bölüm olduğu o kadar
önemli değil. Üniversiteden alacağı lisans diplomasından daha önemli şey,
kazanacağı dünya görüşü ve vizyon olacaktır.
- En az bir yabancı dil
bilmelerini sağlayın. “Bir lisan bir insan” deyimi gerçekten doğru.
- Yurtdışı deneyimleri
olmasını sağlayın. Eğitim veya iş amacıyla yurtdışına gönderin. Farklı kültürleri
tanımak eşsiz bir tecrübe kazandıracaktır.
- Başka şirketlerde çalışmalarını
sağlayın. Sizin şirketinizden önce başka yerlerde işe girmelerini ve
orada en az 1 yıl çalışmalarını sağlayın. Bu onların bilgi ve
becerilerini artıracağı gibi, holdinginize kıyaslama (bencmark) yeteneği
de kazandırır.
- Kişisel gelişimleri için
plan yapın ve yapmalarını sağlayın. Genelde yeni nesil hazıra konduğundan
şirket yönetmek için doğal yeteneğe sahip olduklarını düşünürler ve bu da
her şeyi bildiklerini düşünmelerine sebep olur.
- Mütevazi olmalarını
sağlayın. Yeni nesil iyi şartlarda yaşadıkları için burunları kalkar,
ayakları yerden kesilir. Şirketteki çalışanlara ve yöneticilere tepeden
bakmaya başlarlar. Sonunda şirkette sevilmedikleri gibi, şirket
hakkındaki gelişmelerden de uzaklaşırlar.
- Herkese karşı saygılı,
ilgili ve nazik olmalarını sağlayın. Şirketteki herkesin fikrini
dinlemelerini, özellikle profesyonel yöneticilere karşı kaprisli olmamalarını
sağlayın. Birçok aile şirketi değerli profesyonellerini veliahtlarının
şımarıklığı yüzünden kaybeder.
- Şirketlerinizde en
aşağıdan işe başlamasını sağlayın. Unvanları hak ede ede
yükselmelidirler.
- Aile meclisi kurun. Aile şirketlerinizde
çalışan tüm aile fertlerinin katıldığı bir meclis kurun. Bu meclisi üç
ayda bir toplayın. Bu toplantılarda holdinginizin ve şirketlerinizin
vizyonunu konuşun. Hedefleri ve stratejileri tartışın. Yeni yatırımları
tartışın. Türkiye ve dünya ekonomisini gündeme getirin.
- Bu aile meclisi
toplantısının bir bölümü sadece hissedar aile fertlerine açık olsun.
- Aile anayasası oluşturun.
Oluşabilecek her durum karşısında alınacak karar ve tavırlar bu anayasada
olmalıdır.
- Aile şirketlerinin
parçalanmasındaki en büyük sebep, yeni nesillerin birlik ve beraberlik
yerine, bireysel kurtuluşa inanmalarıdır. İlk tatsızlıkta aile şirketinden
haklarını alarak ayrılmak isterler. Hak olarak talep ettikleri ise
hisselerini devretmek karşılığında aileye ait bir şirket olabilir, bir
marka olabilir veya yüklü bir nakit para olabilir. Veya hisselerini bir
başkasına devretmeyi düşünebilirler. Tüm bunlar aile şirketinin
parçalanmasına yol açabilir. Aile şirketinin yeni nesillerden dolayı
hissedarları arttıkça parçalanmaması ve yüzyıllara meydan okuması için
hissedar olmayı ve hissedarlıktan ayrılmayı kurallara bağlamalısınız. Yeni
nesillerin holdinge ve şirketlere, ne zaman, nasıl ve ne oranda ortak olacaklarını
belirlemelisiniz. Hangi şartlarda ayrılabileceklerini belirlemelisiniz. Tüm
bu kurallar aile şirketinin bölünmeden büyümesi amacına göre
hazırlanmalıdır. Benden bir öneri;
- Holdingin %51’i mutlaka
yönetim kurulu başkanına ait olmalıdır. Yönetim kurulu başkanı aileden
kime geçerse bu %51’lik hisse de ona geçmelidir. Yönetim kurulu
başkanının elinde %51’den fazla hisse bulunmamalıdır.
- Geri kalan %49 aile
şirketlerinde çalışan ve aile şirketlerine hissedar olması aile
meclisinde oy çokluğuyla belirlenen aile fertlerine eşit miktarda
dağıtılmalıdır. Her yeni katılımda bu %49 yeniden pay edilmelidir.
- Aile şirketlerinin %51’i
mutlaka holdinge ait olmalıdır. Geri kalan %49 her şirketin içinde
çalışan ve holdinge hissedar olan aile fertlerine katkıları oranında pay
edilmelidir. Şirkete yeni katılım olduğunda bu %49 yeniden
düzenlenmelidir.
- Aile fertleri aile
meclisinin karar verdiği hisse dağılımına itaat etmelidir.
- Holdingten ve
şirketlerden ayrılmayı düşünen ferd hisselerini aile şirketinde kalan
hissedarlara dağıtılmak üzere aile meclisine devretmelidir. Bu devir
karşılığında kendisine ödenecek bedel aile meclisi tarafından
kararlaştırılmalıdır. Bu kural emeklilikte de geçerli olmalıdır.
- Veliaht sayısı çoksa,
gelin ve damatları aile meclisine almamanızı ve aile şirketine hissedar
yapmamanızı öneririm. Gelin ve damatlar şirketlerinizde çalışsın, en
yüksek mevkilere çıksın, ama hissedar yapmayın. Aile meclisinin ve
hissedarların direkt kan bağı taşımasına (zorunlu haller hariç) özen
gösterin. Aile şirketlerinde çıkan huzursuzlukların büyük çoğunluğu
kıskançlıklardan kaynaklanır. Böylece kıskançlıkları bir nebze önlemiş
olursunuz.
- Aile holdinginizin ve
şirketlerinizin yönetim kurulunu aile fertleriyle doldurmayın. Yönetim
kurullarında %40 barajı uygulayın. 10 kişilik bir yönetim kurulunda en
fazla 4’ü aile üyesi olsun.
Veliahtlara
nasihatler
- Oldum Demek Bittim
Demektir.
- Öğrenmenin ve gelişmenin
sonu yoktur. İnsan, hayatı boyunca öğrenmeye ve kendini geliştirmeye açık
olmalıdır. Aile şirketinin veliahtları olarak bilgi ve becerilerinizi
artırmak birinci önceliğiniz olmalıdır.
- İşlerinizle ilgili
fuarlara, kongrelere, derneklere, eğitimlere, seminerlere giderek bilgi
ve becerilerinizi artırın.
- Aile şirketlerinde
çalışan profesyonel yöneticiler de öğrenme kaynağıdır. Onlar bugün varlar
yarın yoklar. Şirketinizde çalıştıkları sürece kendilerinden ne
öğrenebilirseniz kardır.
- Yabancı dile önem vermelisiniz.
Şirketinizin en önemli büyüme kaynağı ihracat olacaktır. Veliahtlar
olarak şirketlerinizi dünya markası yapmak sizin görevinizdir.
- Yurtdışına çıkma fırsatı
bulduğunuzda bu fırsatı değerlendirin. Yabancı iş dünyasında
öğreneceğimiz çok şey var.
- Araştırmacı Olun.
- Sizden büyük ve
kurumsallaşmış firmaları inceleyin. Nasıl başarmışlar, nasıl
yönetiyorlar, araştırın. Cirosu 1 milyar doları aşan grupları inceleyin. Onların
sahiplerinden, tarihçelerinden, yöneticilerinden bir şeyler öğrenmelisiniz.
- Hemen aile şirketinizde
işe başlamayın. Kıyaslama yapabilmeniz için gerekiyorsa 1 veya 2
yıllığına başka şirketlerde çalışın. O şirketlerde edindiğiniz
tecrübeyle, döndüğünüzde aile şirketinize daha fazla katkınız olacaktır.
- İş yayınları
okumalısınız. İş dünyasına dair teorik ve biyografik kitaplar ufkunuzu
açacaktır. Capital, Forbes, Platin, Ekonomist, Para gibi dergileri
merakla takip etmeli ve okumalısınız.
- Aile şirketinizin içinde
bulunduğu sektörü ve bu sektördeki rakiplerinizi sürekli araştırın.
Sektörünüz nereye gidiyor, rakipleriniz ne yapıyor bilin.
- Aile şirketinizin iş
süreçlerini, kaynaklarını, çalışanlarını ve müşterilerini de iyi
araştırın. İşin her detayını bilin. Çalışanları iş başındayken
denetleyin. Bayileri ziyaret edin. Sahaya inin. Tüketicileri dinleyin.
- Kendinizi Hazırlayın.
- Hangi göreve veya hangi
şirkete talip olacaksanız, kendinizi ona hazırlayın.
- Kişisel gelişiminize
yatırım yapın.
- İşinizle ilgili kurslara,
sertifika programlarına katılın.
- Birleştirici Olun.
- Diğer aile fertleriyle iyi
geçinin. Birbirinizin fikirlerini dinleyin. Ortak projelerde çalışın.
- Aile fertlerinin
gelişimine katkıda bulunun.
- Aile fertlerinin
dedikodusunu yapmayın.
- Kendinizin değil, aile
şirketinin menfaatlerini kollayın.
- Nazik Olun.
- Şirket babanızın diye
medeniyet kurallarından uzaklaşmayın.
- Herkese saygı duyun ve
selam verin.
- Sesinizi yükselterek,
insanları aşağılayarak yönetici olamayacağınızı bilin. Sinirlilik
çaresizlikten kaynaklanır. Çözüm yolu bulamayan yöneticiler sinirlidir.
- Korkulan değil, sevilen lider
olmaya çalışın.
İster kurucu olsun, ister veliaht, aile şirketlerinin
hissedarları kurumsallaşmaya çok önem vermelidir. Aile bireyleriyle bir şirket
(veya şirketler topluluğu) bir yere kadar büyür. Hiçbir şirket sadece aile
fertleriyle yönetilemez. Yönetilmeye çalışılırsa yönetim zaafları doğar.
Profesyonel yöneticilerle çalışmak, takım oyunu oynamak ve
çalışanlardan verim almak meziyet ister. Bu meziyeti aile şirketinin
hissedarlarının kazanması için yukarıdaki nasihatlere biraz kulak vermeleri yeterlidir.
Web sitem: www.muratsaylan.com
Web sitem: www.muratsaylan.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder