EBITDA Çarpanı

 

EBITDA Çarpanı firmaların değerini belirlerken kullanılan bir rakamdır. Şirketin son 12 ayda elde ettiği EBITDA’nın bu rakam ile çarpılması ile şirket değeri tespit edilir. Peki bu EBITDA çarpanı nasıl belirlenir? Buna cevap vermeden önce EBITDA’nın ne olduğunu anlamamız gerekir. 

 

EBİTDA muhasebesel bir terim olup, Türkçesi FAVÖK’tür. FAVÖK, bir şirketin faaliyet karlılığını ölçmek için kullanılan bir finansal göstergedir. Şirketin temel operasyonlarından elde ettiği gelirlerin, faiz, vergi, amortisman ve itfa payları düşülmeden önceki değerini temsil eder.

 

FAVÖK bir kısaltma (akronim) olup açılımı “Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr”dır. İngilizcesi olan EBITDA’nın açılımı da şudur:  Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization

 

Dikkatli gözler İngilizcesinin bir kelime fazla olduğunu tespit etmiştir.

 

Akronim	Açılımı		Akronim	Açılımı	Türkçesi
F	Faiz		E	Earnings	Kazançlar
A	Amortisman		B	Before	Önce
V	Vergi		I	Interest	Faiz
Ö	Öncesi		T	Taxes	Vergi
K	Kar		D	Depreciation	Amortisman
			A	Amortization	İtfa

 

İngilizcesindeki “amortisman” kelimesinin Türkçe karşılığı “itfa” olup, “depreciation” kelimesinin Türkçe karşılığı da amortismandır. (Bir zamanlar böyle Türkçeleştirilmişler maalesef.)  İtfa payı ve amortisman (amortization and depreciation), bir varlığın maliyetini belirli bir süre boyunca mahsup etme yöntemleridir.

 

Amortismanın ne olduğu genellikle bilinir. Şirketlerin yaptığı yatırımlar ve demirbaş alımlarını tamamı giderlere yazılmaz. Yıllara bölünerek yazılır. Yani taksit taksit giderleştirilir. (Çünkü devlet baba böyle istiyor.) İtfa ise görünmeyen varlıklara yapılan yatırımların ve alımların taksit taksit giderleştirilmesidir. Örneğin kira sözleşmeleri, ticari marka satın almaları, telif hakları ve patent satın almalarından doğan giderlerin tamamı içinde bulunulan mali yıla yansıtılmaz, örneğin beş yıla yayılarak yansıtılır.

 

Mali mevzuatımızda itfa payı da amortismanın içine girdiği için bizim EBITDA’mız 6 değil 5 harften (FAVÖK) oluşmaktadır.

 

Firmaların Brüt Kar, Faaliyet Karı, Net Kar ve FAVÖK gibi pek çok kar göstergesi vardır. Ama FAVÖK bunların içinde en önemlilerinden biridir. Çünkü firmaların değerini belirlerken ihtiyaç duyulan bir veridir.

 

FAVÖK net kar öncesi hesaplanan bir kar türüdür. FAVÖK, bir işletmenin ana faaliyetlerinden elde ettiği kârı gösterir. FAVÖK, işletmenin temel faaliyetlerinden elde ettiği kârı gösterdiği için finansal analizde önemli bir yer tutar. 

 

FAVÖK hesaplamak için bir dizi önemli hesaplamayı yapmanız gerekir. Aslında şirketinizin durumunu anlamak için bu hesaplamaları zaten yapıyorsunuzdur. Bu hesaplamalar şunlardır;

·         Firmalar hangi alanda iştigal ediyorlarsa, yani ürün veya hizmetleri neyse, sadece bu ürün ve hizmetlerin satışından elde etikleri gelirlere Faaliyet Gelirleri denir. (Elbette firmalar ürün ve hizmet satışının dışında da gelir elde edebilirler, buna faaliyet dışı gelirler denir.)

·         Faaliyet gelirlerini elde ettikleri ürün ve hizmetlerin maliyetine de Satılan Malın Maliyeti denir. Satılan malın maliyetinin içinde; ticari mal ise mali alım fiyatına sevkiyat ve navlun giderleri dahil edilir, üretilen ürün ise hammadde maliyetlerine işçilik giderleri eklenir, hizmet ise hizmette kullanılan maddi girdiler ile hizmeti üreten kişilerin ve aracıların maliyetleri eklenir.

·         Faaliyet gelirlerinden satılan malın maliyetini çıkardığınızda Brüt Karı elde edersiniz.

·         Brüt karınızdan faaliyetinize dair İşletme Giderlerinizi (örneğin yönetim giderleri, satış-pazarlama giderleri, ArGe giderleri…vb) çıkarırsanız Faaliyet Karınızı hesaplamış olursunuz. Yalnız faaliyetinize direk etki etmeyen finansman maliyetlerini, vergi giderlerini, yatırımlarınızı (amortismanlarınızı) ve benzeri giderleri işletme giderlerinizin içine koymamalısınız. Ayrıca faaliyet dışı giderlerinizi de işletme giderlerinizin içine koymamanız gerekir.

 

Yukarıdaki kapsamlı açıklamanın basite indirgenmiş formülleri aşağıdaki gibidir.

 

Brüt Kar = Faaliyet Gelirleri  –  Satılan Malların Maliyeti  

 

Faaliyet Karı = Brüt Kar  –  İşletme Giderleri

 

Ya da,

 

Faaliyet Karı = Faaliyet Gelirleri  –  Satılan Malların Maliyeti  –  İşletme Giderleri

 

Faaliyet karınızı hesapladıysanız FAVÖK’ünüzü bulmaya çok yaklaşmışsınız demektir.

 

FAVÖK hesaplaması şu şekildedir: FAVÖK = Faaliyet Karı + Amortisman ve İtfa Giderleri

 

Bu formüllerdeki bileşenleri tekrar hatırlatalım:

·         Faaliyet Gelirleri; şirketin faaliyet koluna dair ürünlerin satışlarından gelen gelirlerdir. İadeler ve iskontolar düşüldükten sonra net satış geliridir. Ciro veya hasılat da diyebiliriz.

·         Satılan Malların Maliyeti; şirketin sattığı malların alım giderleri veya şirketin ürettiği malların hammadde ve üretim maliyetleridir. Bir ürünü oluşturan malzemelerin alım maliyeti ile o malzemeleri ürüne çevirmek için yapılan işçilik harcamalarının tamamını kapsar. 

·         Faaliyet Gelirleri’nden Satılan Malın Maliyeti’ni çıkardığımızda Brüt Kar değerini elde ederiz. Brüt Kar şirketin diğer tüm giderlerini ödeyecek gelirdir. Brüt karlılığınız ne kadar yüksekse net karlılığınızın yüksek olma ihtimali vardır.

·         İşletme Giderleri; şirketin ürünlerini satmak için yaptığı tüm giderleri ve yönetim giderlerini kapsar.

·         Brüt Kar’dan İşletme Giderlerini çıkardığımızda da Faaliyet Karı’nını elde etmiş oluruz.

·         Amortisman ve İtfa Giderleri: Sabit kıymetlerin yıllık değer kaybı (amortisman) ve maddi olmayan duran varlıkların değer kaybı (itfa).

·         Şirketin Faaliyet Karı ile Amortisman ve İtfa Giderleri’ni toplarsanız FAVÖK’ü elde etmiş oluruz.

 

FAVÖK hesaplaması son 12 aya dair yapılır. Yılın FAVÖK’ünü bulmak için yıl sonunda bu hesaplamayı yaparsınız. Ama yılın herhangi bir ayında da FAVÖK hesaplamaya ihtiyaç duyabilirsiniz. Bu durumda son 12 ayın faaliyet gelirlerini, satılan malların maliyetlerini, işletme giderlerini, faaliyet karını ve amortismanını hesaba katmalısınız.

 

Faaliyet dışı gelirler ve faaliyet dışı giderler, FAVÖK hesaplamasının dışında tutulmalıdır. FAVÖK, bir işletmenin esas faaliyetlerinden elde edilen kârı ölçmek için kullanılır, bu nedenle sadece işletmenin ana faaliyetlerinden elde edilen gelirler ve giderler dikkate alınmalıdır.

 

Faaliyet dışı gelirler ve giderler, işletmenin esas faaliyetleriyle doğrudan ilgili olmayan finansal işlemlerden elde edilen gelirler ve yapılan giderlerdir.

·         Faaliyet dışı gelirlere örnekler: Faiz gelirleri, temettü gelirleri, gayrimenkul satış kazançları gibi.

·         Faaliyet dışı giderlere örnekler: Faiz giderleri, kur farkı giderleri, vergi giderleri, duran varlık satış zararları gibi.

 

Bir firma bankadaki parasını bankaya veya borsaya veya dövize veya altına yatırarak gelirlerini artırmış olabilir. Veya binalarını, arsalarını, makinalarını, araçlarını, hurdalarını, hatta çöplerini satarak da gelirlerini artırmış olabilir. Veya kira geliri elde ediyor olabilir. Eğer bu tip faaliyet dışı gelirleri FAVÖK’e dahil edersek, şirketin gelirlerini suni olarak şişirmiş oluruz ve şirketin gerçek performansını ölçemeyiz.

 

Aynı şekilde bir araç alımını, bir makina alımını, bir vergi ödemesini, bir kredinin finansman maliyetini, bir bağışı, ortaklara kar payı ödemesini FAVÖK’e dahil edersek, yine aynı şekilde şirketin giderlerini suni olarak şişirmiş oluruz ve şirketin gerçek performansını ölçemeyiz.

 

Bu nedenle, FAVÖK'ü hesaplarken sadece ana faaliyetlerle ilgili gelir ve giderleri dikkate alarak hesaplama yapmalısınız.

 

Buraya kadar anlattıklarımızı daha iyi anlamanız için aşağıdaki şekil yardımcı olabilir.

 

							FAV Gid.	Net Kar
					İşletme Giderleri		Faaliyet Karı
Satılan Malın Maliyeti					Brüt Kar
Faaliyet Gelirleri

 

Not: yukarıdaki şekil “brüt satışları”, “iskontoları”, “faaliyet dışı gelir ve giderleri” göstermemektedir.

 

Şekilden de anlaşılacağı gibi Faaliyet Gelirleri; satılan malın maliyetinden ve brüt kardan oluşmaktadır. Brüt Kar; işletme giderlerinden ve faaliyet karından oluşmaktadır. Faaliyet Karı; FAV (faiz, amortisman, vergi) giderleri ve net kardan oluşmaktadır.

 

Faaliyet karına amortisman ve itfa giderlerinin eklenmesiyle bulunan FAVÖK bir işletmenin gerçek karlılık göstergesidir. Amortisman ve itfa gideri gerçek nakit çıkışı olmadığından, işletmenin gerçek nakit akışını etkilemez. Amortisman ve İtfa hesaplaması yapmazsanız net karlılığınız yüksek çıkar. FAVÖK, faaliyet kârının yanı sıra amortismanı da içermesi sayesinde, işletmenin gerçek nakit üretim gücünü ve operasyonel verimliliğini daha iyi bir şekilde değerlendirir. Bu sayede yatırımcılar, analistler ve yöneticiler, şirketin finansal sağlığı hakkında daha doğru bir bilgiye ulaşır.

 

FAVÖK, şirketin operasyonel performansını finansal yapıdan bağımsız olarak değerlendirir. Bu sayede karşılaştırmalarda daha adil bir kıyaslama sağlar. Ayrıca, şirketin gelecekteki büyüme potansiyelini değerlendirmek için de önemli bir göstergedir. Aynı sektördeki farklı şirketler arasında karşılaştırma yaparken FAVÖK, işletme büyüklüğünden bağımsız olarak daha sağlıklı kıyaslama yapılmasını sağlar.

 

Eğer bir şirketin FAVÖK’ü artıdaysa ve yüksekse o şirket karlı bir şirkettir. Finansal yapısı sağlıklı bir şirkettir. Rekabet gücü yüksek bir şirkettir. Büyüme potansiyeli olan bir şirkettir. Yatırım gücü olan bir şirkettir. Kredi verilebilir bir şirkettir. Düşük faizlerle kredi bulabilecek şirkettir. Borçlarını ödeme gücü olan şirkettir. Vergi ödemeye muktedir bir şirkettir. Ortaklarına yüksek kar payı dağıtabilecek şirkettir. Hissesi alınabilir bir şirkettir. Satın alınabilir bir şirkettir.

 

Öte yandan FAVÖK’ü iyi olan şirketler, kötü yönetim ve yatırım kararlarından dolayı net kar üretemeyebilir, hatta net zarar bile yapıyor olabilir. Bu tip şirketlilerin büyük bir ihtimalle nakit akışları da problemlidir. Dolayısıyla her nakit akışı bozuk şirket, her zordaki şirket veya her konkordato ilan eden şirket FAVÖK açısından zararda olmayabilir. Yani darda veya iflasta olan bir şirketin FAVÖK’ü iyiyse satın alınabilir ve doğru yönetim ile çok değerli bir şirket haline getirilebilir.

 

Aynı şekilde dışardan bakılınca şaşalı gözüken, yatırımlar yapan, şubeler açan bir şirketin FAVÖK’ü eksi olabilir. Çok kar ediyormuş gibi görünen bu tür şirketler aslında önceki yılların birikimlerini kullanıyor, arsa, bina, araç, makine, hammadde satarak veya banka kredisi kullanarak yatırımlarını finanse ediyor olabilir.

 

Yani anlayacağınız bir firmanın karlı olup olmadığı net karından değil, FAVÖK’ünden belli olur.

 

FAVÖK şu şekilde de hesaplanabilir: FAVÖK = Net Kâr + Faiz Giderleri + Vergi Giderleri

 

Bu formüldeki bileşenlerin açıklamaları:

·         Net Kâr: İşletmenin toplam gelirlerinden tüm giderler çıkartıldıktan sonra kalan kâr. Gelirlere ve giderlere faaliyet dışı gelir ve giderler de dahildir.

·         Faiz Giderleri: İşletmenin borçları için ödediği faizler. (Bankacılık işlem masrafları ile finansman maliyetleri de buraya girer)

·         Vergi Giderleri: İşletmenin ödediği vergiler. (Personele dair SGK giderleri ile şirket araçlarına dair MTV buraya girmez.)

 

Ekstra bilgi: Brüt Kar > FAVÖK > Faaliyet Karı > Net Kar

 

Hangi mali raporlarda FAVÖK vardır?

 

Şirketlerin FAVÖK’ü gelir tablosundan elde edilir. Gelir tablosu, işletmenin belirli bir dönemdeki gelir ve giderlerini detaylı olarak gösteren tablodur.  İşletmenin faaliyet dönemi içinde oluşan olağan ve olağandışı gelir ve giderleri ortaya koyarak, işletmenin finansal performansı hakkında bilgi sağlar. İngilizcesi Income Statement olup, Gelir-Gider Tablosu veya Kar/Zarar Tablosu olarak da anılmaktadır.

 

Gelir Tablosu temel bir KPI’dır. Şirketin muhasebesi ve/veya mali müşaviri bu tabloyu her ay, her çeyrek, her yarı yıl ve her yıl için mutlaka hazırlar. Çünkü bu tabloyu vergi dairesi de, bankalar da, kamu kuruluşları da ister. Okumasını bilen patronlar da ister ama gelir tablosunu okumayı bilen patron sayısı çok azdır.

 

Gelir tablosunda FAVÖK doğrudan bir kalem olarak gösterilmez. Ancak, FAVÖK'ü gelir tablosundaki mevcut kalemler kullanarak hesaplayabilirsiniz. Yukarıdaki FAVÖK hesaplama formüllerinde bulunan bileşenlerin hepsi gelir tablosunda mevcuttur. Tek yapmanız gereken bu bileşenleri formüle uygun kullanarak FAVÖK’ünüzü hesaplamaktır. Tek yapacağınız bu tablodaki faaliyet karını (“işletme kar veya zararı” olarak da geçer) amortisman ve itfa giderlerinizle toplamaktır.

 

Not: Amortisman ve İtfa giderleri hesaplamasını “benim” diyen muhasebeciler ve mali müşavirler bile zor yapabilmektedir. Bu yüzden bu giderleri muhasebecinizden istediğinizde yüzünüze uzaylı görmüş gibi bakabilir. Muhasebeciniz bu hesaplamayı yapmaya kalkışırsa da muhtemelen yanlış veya eksik yapar, doğrusunu yapması da aylar sürebilir. Bekleyecek zamanınız yoksa faaliyet karınızı direkt FAVÖK’müş gibi de düşünebilir veya faaliyet karınıza %5 ekleyerek FAVÖK’ünüze ulaşabilirsiniz. Elbette muhasebecinizin amortisman ve itfa giderlerini hesaplamasını öğrenmesini ve bunu her ay güncelleyerek size vermesini istemeniz daha doğru olacaktır.

 

Gelir Tablosuna ek olarak bazı firmaların aşağıdaki raporlarında da FAVÖK’ü bulabilirsiniz.

·         Yönetim Raporları: İşletmenin yönetim ekibi, performans analizleri ve stratejik kararlar almak için FAVÖK'ü içeren özel raporlar oluşturabilir. Bu raporlar, FAVÖK'ü detaylandırarak işletmenin hangi alanlarda güçlü veya zayıf olduğunu gösterebilir.

·         Faaliyet Raporları: Borsaya kote firmalar her çeyrek dönemde ve her yıl bitiminde faaliyet raporu hazırlamakla mükellefitir. Bu faaliyet raporlarında mutlaka FAVÖK’e de yer verilmelidir. 

·         Yatırımcı Sunumları ve Analist Raporları: İşletmeler, yatırımcılara ve finansal analistlere yönelik sunumlarda FAVÖK'ü vurgulayarak işletmenin finansal sağlığını ve kârlılığını gösterirler. Bu raporlar genellikle işletmenin gelecekteki performansı hakkında bilgi verir.

 

FAVÖK Kimler için, Neden Hesaplanır?

 

FAVÖK’ün anlamını ve değerini bilen patronlar şirketinin faaliyet performansını değerlendirmek ve geçmişle kıyaslamak için her ay sonunda FAVÖK’lerine bakarlar. Önceki ayın (dönemin) FAVÖK’ü ile kıyaslarlar.  Ayrıca şirketinin firma değerini düzenli olarak takip etmek isteyen patronlar da FAVÖK’lerini düzenli olarak hesaplarlar.

 

FAVÖK farklı şirketler arasında karşılaştırmalar yapmak için kullanılır. Özellikle borsa yatırımcıları ve uzmanları bir şirketin operasyonel karlılığını daha iyi anlayabilmek için FAVÖK değerini dikkate alırlar.

 

FAVÖK bankalar için de önemlidir. Finansal kuruluşlar, bir şirketin FAVÖK'ünü değerlendirerek, borçlanma kapasitesini ve geri ödeme yeteneğini belirleyebilirler.

 

Çeşitli finansal analizleri ve raporları hazırlamak, finansal oranları ve çarpanları belirlemek için mali raportörler de FAVÖK kullanır.

 

Gelelim EBITDA çarpanına!

 

EBITDA çarpanı, bir işletmenin değerini belirlemek için kullanılan yaygın bir finansal göstergedir.

 

EBITDA çarpanı şu şekilde hesaplanır: Firma Değeri / EBITDA (yani FAVÖK)

 

Bu formüldeki FAVÖK’ü hesaplamak (yukarıda da izah ettiğim gibi) oldukça kolaydır. Ama Firma Değeri’ni hesaplamak içinse EBIDTA çarpanının bilmemiz gerekir. Bu durum pek çok şirket için muamma iken borsaya açık firmalar için muamma değildir. Çünkü borsaya açık firmalar hisselerinin bir bölümünü (örneğin %35’ini) halka arz etmişlerdir ve her bir hissesinin değeri piyasa tarafından belirlenmiştir veya her gün belirlenmektedir. Bir hissesinin değerinden yola çıkarak hem borsaya açık kısmının değerine hem de firmanın değerine kolayca ulaşabiliriz. Firma değerini de FAVÖK’e bölersek o firmanın EBITDA çarpanını bulabiliriz.

 

Peki ama borsaya açık olmaya firmanın firma değerini veya EBITDA çarpanını nasıl bulacağız?

 

Cevap: Kıyaslama yaparak.

 

Örneğin; İstanbul Borsasındaki firmaların firma değerleri toplamı, FAVÖK değerleri toplamının yaklaşık 10 katıdır. İstanbul Borsasındaki tüm firmaları tek bir firma olarak görecek olsaydık, bu firmanın EBITDA çarpanı 10’dur diyebilecektik.

 

İstanbul Borsasındaki firmaları sektörel olarak sınıflandırıp, her sektörün firma değerleri toplamını, FAVÖK değerleri toplamına bölseydik, her sektörün farklı EBITDA çarpanı olduğunu görürdük. Örneğin maden firmalarının EBITDA çarpanı 8 civarında iken, ev elektroniği firmalarının EBITDA çarpanı 12 civarında çıkabilirdi. Not: Bir sektörün ortalama EBITDA çarpanı 8 ise, uzmanlar bunu 7-9 aralığı olarak ifade edecektir. 

 

Şirket değerlemesiyle uğraşan firmalar, yatırım analistleri, finansal danışmanlık firmaları, denetim firmaları, yatırım bankaları, araştırma şirketleri, finansal veri sağlayıcıları ve akademisyenler dünya borsalarındaki firmaları sektörel bazda sınıflar, EBITDA çarpanlarını bir aralık olarak tespit eder ve yayınlar.

 

Bu EBITDA çarpanları listesi periyodik olarak güncellenerek yayınlanır. Çünkü sektörlerin EBITDA çarpanları zamanla değişebilir; bu nedenle bu tür raporlar, piyasadaki değişimleri yansıtmak için düzenli olarak güncellenir. Ekonomik koşullar, sektörel trendler ve şirket performansındaki değişiklikler, çarpanların dinamik bir şekilde değerlendirilmesini gerektirir.

 

Borsaya açık olmayan firmalar kendi firma değerini hesaplarken bulunduğu sektörün EBITDA çarpan aralığından uygun olan rakamı seçerek firma değerlemesini kolayca yapabilir. Tek yapması gereken seçtiği EBITDA çarpanı ile bir yıllık FAVÖK değerini çarpmak olacaktır.

 

Not: Borsaya açık olmayan firmalar için başka firma değerleme formülleri de vardır, ama onlar bu yazının konusu değildir.

 

Elbette firma borsadan yola çıkarak uzmanlarca belirtilen EBITDA çarpanından daha yüksek bir çarpanı da esas alabilir. Bunun için inovatif bir ürüne, özel bir müşteri portföyüne, özel bir maliyet avantajına sahip olmuş olması gerekir. Ayrıca büyüyen pazarlarda, gelişmekte olan ülkelerde sektörlerin EBIDTA çarpanları gelişmiş ülkelerin (ABD ve AB gibi) EBITDA çarpanlarından daha büyük olabilir.

 

Şirketiniz hangi sektördeyse, o sektörden İstanbul borsasına açık firmaları listeleyin. Onların hisse fiyatlarıyla toplam hisse (borsaya çık olan olmayan tüm hisse) sayısını çarparak firma değerlerini bulun. (Sadece borsaya açık hisse sayısıyla çarparsanız firma değerini değil piyasa değerini bulmuş olursunuz) Ardından FAVÖK değerlerini bulun. (Borsaya açık şirketler FAVÖK’lerini ilan ederler.) Herhangi bir borsa sitesinde şirketin finansallarına tıklarsanız kolayca FAVÖK’lerini bulabilirsiniz. Firma değerlerini toplayın. FAVÖK değerlerini toplayın. Sonra büyük rakamı küçük rakama bölün. Çıkan rakamı gönül rahatlığıyla firmanızın EBITDA çarpanı olarak kullanabilir ve firma değerinizi bulabilirsiniz.

 

Bulacağınız EBITDA çarpanı muhtemelen batılı kuruluşlarca hazırlanan sektörel EBITDA çarpanları listesindeki rakamdan yüksek olacaktır. Çünkü Türkiye gelişmekte olan ülkelerdendir.